Door Vincent Edelkoort, Country Lead Benelux FICO

De jongste cijfers uit het Eurofinas-rapport, de Europese brancheorganisatie voor consumentenkrediet, laten een duidelijke verschuiving zien in de Europese markt voor consumentenkrediet: minder nieuwe contracten, maar hogere bedragen per lening. In Nederland is dit effect sterker dan in de meeste andere landen; we zitten structureel boven het Europese gemiddelde. Die mixverandering, minder contracten, grotere bedragen, vraagt om een herijking van hoe we betaalbaarheid toetsen, limieten bepalen en prijzen vaststellen.

Grotere leningbedragen vergroten de risico’s per huishouden. Dat betekent hogere potentiële verliezen bij betalingsachterstanden. Onder IFRS 9 schuiven zulke leningen bovendien sneller door naar een zwaardere risicocategorie zodra vroege signalen ontbreken. Tegelijk biedt de trend kansen: dezelfde instroom kan meer opbrengst opleveren, mits beslissingen preciezer én uitlegbaar worden. Het gaat dus niet om strenger beleid voor iedereen, maar om slimmer en consistenter beslissen.

Betaalbaarheidstoets met meer context

Veel acceptatiekaders zijn ontworpen voor grote aantallen kleine leningen. In de huidige realiteit is een statische blik op inkomen en verplichtingen onvoldoende. De betaalbaarheidstoets wordt sterker met context: trends in inkomens- en uitgavenpatronen, actuele vaste lasten (wonen, energie, mobiliteit) en, waar mogelijk, open-bankingdata die het werkelijke bestedingsgedrag laten zien.

Modellen en beleidsregels moeten opnieuw worden afgestemd op de grotere bedragen van nu. Aannames uit een ander rente- en prijsregime zijn al snel te optimistisch. Borg tegelijk de uitlegbaarheid van beslissingen richting klant en toezichthouder: een snelle “ja” of “nee” is pas robuust als ook duidelijk is waarom die beslissing tot stand kwam.

Limiet, prijs en looptijd in samenhang

Naarmate bedragen stijgen, weegt elke keuze zwaarder. Limiet, prijs en looptijd apart optimaliseren leidt tot suboptimale uitkomsten. Effectiever is één beslislaag waarin deze drie factoren samen worden bepaald: soms past een hogere limiet bij een andere prijs, Soms verbetert een langere looptijd de betaalbaarheid (lagere maandlast); een kortere looptijd verlaagt de totale rente maar verhoogt de maandlast.

Dit vraagt om beleidsgestuurde besluitvorming waarin regels en risicomodellen samenkomen, ondersteund door heldere spelregels en uitleg om transparant te blijven.

Vroeg signaleren, proportioneel ingrijpen

Grotere bedragen en langere looptijden maken vroegsignalering cruciaal. Wacht niet op een formele achterstand, maar werk met gedragsscores en signalen die een dalende betaalcapaciteit vroegtijdig markeren. Koppel daar proportionele acties aan: een tijdelijke termijnaanpassing, een proactief gesprek of een alternatief product.

Organisaties die dit systematisch testen (bijvoorbeeld met A/B-tests), zien doorgaans dat minder klanten in zwaardere achterstandscategorieën belanden en dat verliezen stabieler blijven.

Waar optimalisatie het verschil maakt

De logische vervolgstap is wiskundige optimalisatie van kredietbeslissingen. In plaats van los te sleutelen aan limiet, prijs en looptijd, laat optimalisatie deze variabelen samenwerken binnen vooraf vastgestelde randvoorwaarden: risicobereidheid, IFRS-9-grenzen, kapitaalkosten, klantresultaten en fairness-kaders.

Met wat-als-scenario’s (what-if) simuleer je hoe een andere prijs of looptijd de acceptatie, het verwachte verlies en de klanttevredenheid beïnvloeden, en automatisch de combinatie kiezen die het beste aansluit bij je portefeuille-doelen. Het resultaat is geen black box, maar een uitlegbare oplossing: elke uitkomst is herleidbaar tot modellen, regels en grenzen die het bestuur heeft vastgesteld. Omdat decision optimization in Nederland nog beperkt wordt toegepast, ligt hier een duidelijke kans om in een markt met grotere bedragen per contract een voorsprong op te bouwen.

Autofinanciering als barometer

Autofinanciering blijft een kern van het consumentenkrediet. In Nederland liggen de bedragen hoger dan het Europese gemiddelde. Daarmee neemt de hefboomwerking toe: kleine veranderingen in marktprijzen of restwaardes (zeker bij EV’s) hebben een groot effect op de P&L.

Portfoliobewaking, scenario-analyses en tijdige, klantgerichte interventies zijn hier geen optie, maar noodzaak. Ook hier kan optimalisatie helpen: door betalingsregelingen, looptijd-aanpassingen en contactstrategieën gecontroleerd te testen en te verbeteren op het minimaliseren van doorstroom naar achterstanden én het beschermen van klantwaarde.

Data: signaal of ruis?

Bij de Nederlandse cijfers hoort een methodologische kanttekening: in 2024 zijn nieuwe VFN-leden (Vereniging van Financieringsondernemingen in Nederland) voor het eerst in de Eurofinas-telling meegenomen. De sterke headline-groei is dus deels een meeteffect. In een constante steekproef blijft de groei zichtbaar; vooral de stijging van het gemiddelde leenbedrag per contract is het structurele signaal.

Voor bestuur en risicocomités is het verstandig om interne stuurinformatie niet alleen op headline-data, maar ook op een constante steekproef te volgen. Zo voorkom je dat risk appetite en commerciële plannen gebaseerd zijn op een vertekend beeld.

De oproep

De markt groeit niet in aantallen, maar de exposure per kredietbeslissing is hoger. Wie verantwoord wil groeien in een omgeving met minder contracten en grotere bedragen, moet zijn betaalbaarheidstoets herijken, limiet/prijs/looptijd in samenhang besluiten en vroegtijdig, proportioneel ingrijpen. Koppel dit aan uitlegbare modellen en, waar passend, decision optimization en je verkort de doorlooptijd naar “ja” zonder concessies aan risico, klant of toezicht. Dat is goed voor de klant, robuust voor de portefeuille en helder voor de toezichthouder.

Over de auteur: Vincent Edelkoort is Country Lead Benelux bij FICO en adviseert Nederlandse banken en fintechs over kredietbesluitvorming, risicobeheersing en fraude-preventie.