Eén Europese markt voor financiële diensten; ook voor betaaldiensten.

Door: Drs. M. (Marc). A. van der Maarel, senior beleidsadviseur bij Betaalvereniging Nederland

De Europese Commissie publiceerde de roadmap voor een Green Paper on Retail Financial Services and Insurance. Doel van dit groenboek is om dieper inzicht te krijgen in de obstakels die zowel aanbieders als consumenten tegenkomen als zij grensoverschrijdend binnen de EU financiële diensten willen aanbieden of afnemen. De Commissie gebruikt een groenboek ter uitnodiging tot verdere discussie over mogelijk te ontwikkelen beleid. Het is vaak een aanzet tot concrete wetsvoorstellen. De Commissie wil het groenboek nog voor het einde van dit jaar publiceren.

De beleidsdoelstellingen van het aankomende groenboek zijn niet verassend. De roadmap spreekt over “(…) better outcomes for consumers and firms in terms of better access, more transparent markets, increased competition as well as greater consumer choice and improved consumer protection (on a domestic and cross-border level) in an increasingly digital environment.”. Het wijkt wat dat betreft nauwelijks af van de beleidsdoelstellingen van het Green Paper on Retail Financial Services in the Single Market uit 2007. Behalve dan dat de doelstellingen wat meer in een Digital Single Market-jasje (met als subtitel “Bringing down barriers to unlock online opportunities”) gestoken is. De toenemende digitalisering van financiële dienstverlening wordt in dit kader als belangrijke katalysator gezien.

De Commissie streeft naar één Europese markt voor financiële dienstverlening, hetgeen zal leiden tot lagere prijzen en meer keuze voor de consument. Als lichtende voorbeelden noemt zij de luchtvaartsector en e-commerce. In haar roadmap rechtvaardigt zij de noodzaak voor ondersteunende regulerende actie met een ietwat opportunistische samenvatting van diverse onderzoeken, waarvan de resultaten op pittige wijze worden samenvat: De markt voor financiële dienstverlening en verzekeringen voor het retailsegment zijn gefragmenteerd, consumenten nemen de betreffende diensten niet grensoverschrijdend af en als zij het überhaupt willen, dan lopen zij tegen allerlei problemen aan, waaronder geo-blocking door de aanbieders.

De Commissie is in de roadmap soms weinig subtiel in haar bewoordingen: “Though recent legislation addresses some abusive practices in these markets, the Commission is aware that issues will remain in many segments, including a lack of transparency and comparability of financial services, biased financial advice, excessively complex financial products, unfair contract terms, and misleading or aggressive selling practices. Many of these issues limit effective competition in the interests of consumers, and reduce their confidence in retail financial markets, discouraging them from using these services.”. Van dik hout zaagt men planken, zullen we maar zeggen.

De Commissie geeft aan dat aanbieders van financiële diensten geneigd zijn binnen hun nationale grenzen te blijven: “The main barriers for suppliers appear to be compliance costs originating from diverging national regulatory and legal requirements, as well as challenges related to either attracting customers from other Member States or dealing with post-contractual matters, for instance in the event of queries or problems.”. Ja, dat kan kloppen. Maar wat de Commissie niet vermeldt, is dat vanwege de financiële crisis aanbieders zich genoodzaakt zagen om zich terug te trekken naar hun thuismarkten. Nu de economie weer aantrekt, zullen hun grensoverschrijdende ambities vermoedelijk wel weer toenemen.

Ook stelt de roadmap dat consumenten zich niet bewust lijken dat zij binnen de Unie grensoverschrijdend op zoek kunnen gaan naar de voor hen beste en voordeligste financiële producten. Het ligt voor de hand dat met name de culturele lappendeken die Europa nog steeds is, hier een belangrijke rol in speelt. Nationale markten hebben zo hun eigen nationale eigenaardigheden.

Tijd om in te zoomen op het retailbetalingsverkeer; ik werk immers bij Betaalvereniging Nederland. Bij veel beleidsmakers staat het groenboek “Towards an integrated European market for card, internet and mobile payments’ uit 2012 waarschijnlijk nog vrij vers op het netvlies. Met deze consultatie onderzocht de Commissie hoe een meer geïntegreerde EU-markt voor elektronische betaaldiensten kon worden bereikt. Hierbij was het streven: meer concurrentie, meer keuze en transparantie voor consumenten, meer innovatie en meer betaalveiligheid en klantenvertrouwen. Ook dat is min of meer in lijn met wat de Commissie met haar aankomende groenboek nastreeft. Weinig nieuws onder de zon.

Het groenboek uit 2012 was voor de Commissie een trigger voor nieuwe – en het actualiseren van bestaande – Europese wetgeving met betrekking tot retailbetalingsverkeer. De Richtlijn Betaalrekeningen (Payments Account Directive, PAD), de Interchange Fee Verordening (IFR) en de herziene Europese Richtlijn Betaaldiensten (PSD2) zagen hierbij het levenslicht. Het nieuwe groenboek zal ongetwijfeld nieuwe munitie bieden om voor de nodige wetsherzieningen te gaan. Binnen de Commissie is weer capaciteit beschikbaar, daar de wetgevingstrajecten voor de PAD en IFR zijn afgerond, en dat van de PSD2 zich in de afrondende fase bevindt.

Het aangekondigde groenboek komt wat mij betreft voor het Europese retailbetalingsverkeer te vroeg. De inkt van de PAD en IFR is amper droog. De PAD moet nog in de nationale lidstaatwetgevingen worden geïmplementeerd en het grootste gedeelte van de IFR is nog niet eens in werking getreden. Op moment van schrijven moet de PSD2 nog door het Europees Parlement worden goedgekeurd en bevindt de European Banking Authority zich nog in het beginstadium om de bij de PSD2 horende lagere wetgeving (zoals de Regulatory Technical Standards rond beveiligingseisen voor elektronische betalingen) op te stellen. Ik zou daarom zeggen: Commissie, wacht eerst de reviews van het functioneren van deze wetgeving en de mede naar aanleiding hiervan opgetreden marktwerking af, en bepaal dan of, en zo ja welke, regulerende vervolgacties gepast zijn. Maar goed, regeren is vooruitzien.

In haar roadmap erkent de Commissie dat de door haar geschetste problematiek (gedeeltelijk) wordt geadresseerd door o.a. bovengenoemde wetgeving. Maar de Commissie spreekt ook over hiaten in wetgeving, met name met betrekking tot de onderliggende technische infrastructuren. Zo stipt de Commissie aan dat het in de PAD omschreven recht voor consumenten om grensoverschrijdend binnen de Unie een betaalrekening te openen lastig is als banken consumenten niet op afstand voldoende betrouwbaar kunnen identificeren om te voldoen aan de geldende antiwitwaswetgeving. Ik ben benieuwd of het de Commissie via wetgeving lukt om dit issue op te lossen.

Ik kan mij voorstellen dat het aankomende groenboek leidt tot een derde PSD-herziening (PSD3) waarin misschien de derde Elektronisch Geldrichtlijn (EMD3) is geïntegreerd, tot een herziening van de PAD (PAD2) die een binnen de EU grensoverschrijdende switchingservice voor betaalrekeningen alsnog verplicht stelt, en een herziening van de IFR (IFR2) die interchange tarieven voor debit – en creditcardbetalingen in zijn geheel zal verbieden. Of misschien het wettelijke afdwingen van een SEPA for Cards, voor Instant Payments en/of betaalrekeningnummerportabiliteit? De tijd zal het ons leren. Maar de ervaring leert dat er vanuit Brussel bezien altijd ruimte is voor nieuwe regels…